Malware: Kumvetsetsa Mitundu, Zowopsa, ndi Kapewedwe
Kuyamba:
M'zaka zamakono zamakono, makompyuta ndi intaneti zakhala mbali yofunika kwambiri ya moyo wathu. Tikamadalira kwambiri zaukadaulo, timakumananso ndi ziwopsezo zambiri kuchokera ku mapulogalamu oyipa, omwe amadziwika kuti pulogalamu yaumbanda. Malware atha kuyambitsa mavuto osiyanasiyana, kuyambira pakuba munthu mudziwe kulamulira kompyuta yanu kapena netiweki. M'nkhaniyi, tiwona mitundu yosiyanasiyana ya pulogalamu yaumbanda, kuopsa kwake, komanso momwe tingapewere.
Mitundu ya Malware:
- Virus: Kachilomboka ndi mtundu wa pulogalamu yaumbanda yomwe imalowetsa pulogalamu kapena fayilo pakompyuta yanu ndikufalikira ku mafayilo kapena mapulogalamu ena. Vutoli lingayambitse mavuto osiyanasiyana, monga kufufuta mafayilo kapena kuwononga dongosolo lanu.
- Nyongolotsi: Nyongolotsi ndi mtundu wa pulogalamu yaumbanda yomwe imafalikira pa netiweki, imadzibwereza yokha kuchokera pa kompyuta ina kupita pa ina. Mphutsi zimatha kuwononga kwambiri maukonde pogwiritsa ntchito bandwidth, kuchedwetsa makina, komanso kuwononga maukonde onse.
- Trojans: A Trojan ndi mtundu wa pulogalamu yaumbanda yomwe imadzibisa ngati pulogalamu yovomerezeka, nthawi zambiri imawoneka ngati chida chothandiza kapena masewera. Mukayika, Trojan imatha kuba zambiri zanu, kuyang'anira kompyuta yanu, kapena kutsitsa mitundu ina ya pulogalamu yaumbanda.
- Ransomware: Ransomware ndi mtundu wa pulogalamu yaumbanda yomwe imasunga mafayilo anu ndikupempha chiwombolo kuti mutsegule. Ransomware ikhoza kuwononga makamaka mabizinesi ndi anthu omwe amadalira deta yovuta.
Kuopsa kwa Malware:
- Kuba deta: Malware angagwiritsidwe ntchito kuba zidziwitso zanu, monga mayina olowera, mawu achinsinsi, ndi manambala a kirediti kadi.
- Kuwonongeka kwadongosolo: Malware atha kuwononga kwambiri kompyuta yanu kapena netiweki, zomwe zimapangitsa kuti deta yanu itayika komanso kukonza zodula.
- Kutaya ndalama: Malware angagwiritsidwe ntchito kuba ndalama m’maakaunti akubanki, kugula zinthu mosaloleka, ndi kuchita chinyengo chamtundu wina.
Kupewa Malware:
- Ikani pulogalamu ya antivayirasi: Pulogalamu ya Antivayirasi idapangidwa kuti izindikire ndikuchotsa pulogalamu yaumbanda pakompyuta yanu. Nthawi zonse sinthani pulogalamu yanu ya antivayirasi kuti muwonetsetse kuti imatha kuzindikira ziwopsezo zaposachedwa.
- Sungani pulogalamu yanu yamakono: Zosintha zamapulogalamu nthawi zambiri zimakhala ndi zigamba zachitetezo zomwe zimakonza zovuta zomwe zitha kugwiritsidwa ntchito ndi pulogalamu yaumbanda.
- Gwiritsani ntchito mawu achinsinsi amphamvu: Gwiritsani ntchito mawu achinsinsi ovuta kuyerekeza komanso osagwiritsa ntchito zomwezo achinsinsi kwa maakaunti angapo.
- Pewani maulalo okayikitsa ndi kutsitsa: Chenjerani ndi maimelo, mawebusayiti, ndi kutsitsa kuchokera kuzinthu zosadalirika. Malwarewa nthawi zambiri amafalikira phishing maimelo ndi maulalo otsitsa abodza.
Kutsiliza:
Malware ndiwowopsa kwambiri pachitetezo cha makompyuta athu ndi maukonde. Pomvetsetsa mitundu yosiyanasiyana ya pulogalamu yaumbanda, kuopsa kwake, komanso momwe tingapewere, titha kudziteteza komanso kuteteza deta yathu. Potsatira njira zabwino zomwe zafotokozedwa m'nkhaniyi, titha kuchepetsa chiopsezo chogwidwa ndi pulogalamu yaumbanda ndikuwonetsetsa kuti moyo wathu wa digito ukhala wotetezeka.
