Kodi Zomangamanga Zachikhalidwe? Zitsanzo 11 Zoyenera Kusamala
M'ndandanda wazopezekamo
Kodi Social Engineering ndi chiyani kwenikweni?
Social engineering imatanthawuza kusokoneza anthu kuti atulutse zinsinsi zawo. Mtundu wa chidziwitso chomwe zigawenga zimayang'ana zitha kukhala zosiyanasiyana. Nthawi zambiri, anthuwa amangoyang'ana zambiri za banki kapena ma password awo. Zigawenga zimayesanso kugwiritsa ntchito kompyuta ya wozunzidwayo kotero kuti amaika mapulogalamu oipa. Pulogalamuyi imawathandiza kuchotsa chidziwitso chilichonse chomwe angafune.
Zigawenga zimagwiritsa ntchito njira zopangira chikhalidwe cha anthu chifukwa nthawi zambiri zimakhala zosavuta kudyera masuku pamutu munthu pomukhulupirira ndikumupangitsa kusiya zomwe akufuna. Ndi njira yabwino kuposa mwachindunji kuwakhadzula mu kompyuta munthu popanda kudziwa.
Zitsanzo za Engineering Engineering
Mudzatha kudziteteza bwino podziwitsidwa za njira zosiyanasiyana zomwe uinjiniya wa anthu umachitikira.
1. Kunyengerera
Pretexting imagwiritsidwa ntchito ngati wachigawenga akufuna kupeza chidziwitso chodziwika bwino kuchokera kwa wozunzidwayo kuti achite ntchito yovuta. Wowukirayo amayesa kupeza chidziwitsocho kudzera m'mabodza angapo opangidwa mosamala.
Chigawengacho chimayamba ndi kukhazikitsa chikhulupiriro ndi wozunzidwayo. Izi zikhoza kuchitidwa mwa kudziyerekezera ndi anzawo, ogwira nawo ntchito, akuluakulu a mabanki, apolisi, kapena akuluakulu ena omwe angafunse kuti adziwe zambiri zoterezi. Wowukirayo amawafunsa mafunso angapo ndicholinga chotsimikizira kuti ndi ndani ndipo amasonkhanitsa zambiri zamunthu pochita izi.
Njirayi imagwiritsidwa ntchito pochotsa zamtundu uliwonse zamunthu komanso zovomerezeka kuchokera kwa munthu. Zambirizi zingaphatikizepo maadiresi anu, manambala a chitetezo cha anthu, manambala a foni, zolemba za foni, zidziwitso zakubanki, masiku atchuthi ogwira ntchito, chidziwitso cha chitetezo chokhudzana ndi malonda, ndi zina zotero.
2. Kubera Mchitidwe
Uwu ndi mtundu wachinyengo womwe nthawi zambiri umayang'ana makampani otumizira mauthenga ndi zoyendera. Wolakwayo amayesa kunyengerera kampani yomwe ikufunayo powapangitsa kuti apereke katundu wawo kumalo ena operekerako kusiyana ndi omwe ankafuna poyamba. Njira imeneyi imagwiritsidwa ntchito poba zinthu zamtengo wapatali zomwe zikutumizidwa kudzera pa positi.
Chinyengo ichi chikhoza kuchitika popanda intaneti komanso pa intaneti. Ogwira ntchito omwe anyamula mapaketiwo atha kupezedwa ndi kukopeka kuti akasiyire malo ena. Owukira athanso kupeza njira yobweretsera pa intaneti. Kenako amatha kusokoneza nthawi yobweretsera ndikusintha.
3 Zachinyengo
Phishing ndi imodzi mwazinthu zodziwika bwino zama engineering. Chinyengo chimaphatikizapo maimelo ndi mameseji omwe angapangitse chidwi, mantha, kapena changu mwa omwe akuzunzidwa. Mawu kapena imelo imawalimbikitsa kuti adina maulalo omwe angawatsogolere ku mawebusayiti oyipa kapena zomata zomwe zingayike pulogalamu yaumbanda pazida zawo.
Mwachitsanzo, ogwiritsa ntchito intaneti amatha kulandira imelo yonena kuti pasintha mfundo zomwe zimafuna kuti asinthe mawu achinsinsi nthawi yomweyo. Imeloyi ikhala ndi ulalo wopita kutsamba losaloledwa ndi webusayiti yomwe ili yofanana ndi tsamba loyambirira. Wogwiritsa ntchitoyo adzayika zidziwitso za akaunti yawo patsambalo, poganiza kuti ndilovomerezeka. Popereka zambiri zawo, chidziwitsocho chidzafikiridwa ndi chigawenga.
4. Phishing Mkondo
Uwu ndi mtundu wachinyengo wachinyengo womwe umalunjika kwambiri kwa munthu kapena bungwe linalake. Wowukirayo amasintha mauthenga awo malinga ndi malo antchito, mawonekedwe, ndi makontrakitala okhudzana ndi wozunzidwayo, kuti awoneke ngati owona. Spear phishing imafuna khama kwambiri kwa wachigawenga ndipo zingatenge nthawi yochulukirapo kusiyana ndi chinyengo chanthawi zonse. Komabe, ndizovuta kuzizindikira komanso kukhala ndi chiwopsezo chabwinoko.
Mwachitsanzo, wachiwembu yemwe akuyesa kubera kampani pakampani amatumiza imelo kwa wogwira ntchito ngati mlangizi wa IT wakampaniyo. Imelo idzakonzedwa m'njira yofanana ndendende ndi momwe mlangizi amachitira. Zidzawoneka ngati zowona kuti zinyenge wolandira. Imelo idzapangitsa wogwira ntchitoyo kusintha mawu ake achinsinsi powapatsa ulalo wopita patsamba loyipa lomwe lingalembe zomwe akudziwa ndikuzitumiza kwa wowukirayo.
5. Madzi-Holing
Chinyengo chosungira madzi chimatengera mwayi pamawebusayiti odalirika omwe anthu ambiri amawachezera nthawi zonse. Chigawengacho chidzasonkhanitsa zambiri zokhudza gulu la anthu omwe akufuna kuti adziwe mawebusayiti omwe amayendera pafupipafupi. Mawebusayitiwa adzayesedwa ngati ali pachiwopsezo. M'kupita kwa nthawi, mmodzi kapena angapo a gululi atenga kachilomboka. Wowukirayo azitha kupeza njira yotetezeka ya ogwiritsa ntchito omwe ali ndi kachilomboka.
Dzinali limachokera ku fanizo la mmene nyama zimamwera madzi posonkhana pamalo odalirika zikakhala ndi ludzu. Saganizira mowirikiza za kusamala. Zilombozo zimadziwa zimenezi, choncho zimadikirira pafupi, zokonzeka kumenyana nazo pamene chitetezo chawo chili pansi. Kuthira madzi m'mawonekedwe a digito kungagwiritsidwe ntchito popanga ziwopsezo zowononga kwambiri pagulu la ogwiritsa ntchito omwe ali pachiwopsezo nthawi yomweyo.
6. Nyambo
Monga momwe dzinalo likusonyezera, kunyadira kumaphatikizapo kugwiritsa ntchito lonjezo labodza kuchititsa chidwi kapena umbombo. Wozunzidwayo amakopeka ndi msampha wa digito womwe ungathandize wachifwamba kuba zinsinsi zake kapena kukhazikitsa pulogalamu yaumbanda m'makina awo.
Kuwombera kumatha kuchitika kudzera pa intaneti komanso pa intaneti. Monga chitsanzo chapaintaneti, chigawengacho chikhoza kusiya nyamboyo ngati flash drive yomwe yakhudzidwa ndi pulogalamu yaumbanda m'malo owonekera. Izi zitha kukhala elevator, bafa, malo oimika magalimoto, ndi zina zambiri, za kampani yomwe mukufuna. Flash drive idzakhala ndi mawonekedwe ake, zomwe zingapangitse wozunzidwayo kuzitenga ndikuziyika ku ntchito yawo kapena kompyuta yakunyumba. Kung'anima kumangotumiza pulogalamu yaumbanda mudongosolo.
Njira zolankhulirana pa intaneti zitha kukhala ngati zotsatsa zokopa komanso zokopa zomwe zingalimbikitse ozunzidwa kuti adina. Ulalowu utha kutsitsa mapulogalamu oyipa, omwe angawononge kompyuta yawo ndi pulogalamu yaumbanda.
7. Quid Pro Quo
Kuwukira kwa quid pro quo kumatanthauza "chinachake" kuwukira. Ndiko kusintha kwa njira ya baiting. M'malo mokakamiza ozunzidwa ndi lonjezo la phindu, kuwukira kwa quid pro quo kumalonjeza ntchito ngati chinthu china chake chachitika. Wowukirayo amapereka phindu labodza kwa wozunzidwayo posinthanitsa ndi mwayi kapena chidziwitso.
Njira yodziwika bwino yachiwembuchi ndi pamene chigawenga chimatengera antchito a IT pakampani. Kenako chigawengacho chimalumikizana ndi ogwira ntchito pakampaniyo n’kuwapatsa mapulogalamu atsopano kapena njira yowongolerera. Wogwira ntchitoyo adzafunsidwa kuti aletse mapulogalamu awo odana ndi ma virus kapena kukhazikitsa mapulogalamu oyipa ngati akufuna kukweza.
8. Kumanga mchira
Kuwombera mchira kumatchedwanso piggybacking. Zimakhudza chigawenga chofuna kulowa m'malo oletsedwa omwe alibe njira zotsimikizira. Chigawengacho chikhoza kulowamo mwa kulowa kumbuyo kwa munthu wina amene waloledwa kulowa m’deralo.
Mwachitsanzo, chigawenga chikhoza kukhala ngati dalaivala wonyamula katundu amene manja ake ali ndi phukusi. Amadikirira wogwira ntchito wovomerezeka kuti alowe pakhomo. Mnyamata wobweretsera wachinyengo ndiye amapempha wogwira ntchitoyo kuti amugwiritsire chitseko, motero amamulola kuti alowe popanda chilolezo.
9. Msampha wa uchi
Chinyengochi chimaphatikizapo zigawenga zomwe zimanamizira kukhala munthu wokongola pa intaneti. Munthuyo amacheza ndi omwe amawakonda ndikunamiza ubale wapaintaneti nawo. Chigawengacho chimapezerapo mwayi pa ubalewu kuchotsa zinsinsi za omwe akuzunzidwa, kuwabwereka ndalama, kapena kuwapanga kukhazikitsa pulogalamu yaumbanda pamakompyuta awo.
Dzina lakuti 'honeytrap' limachokera ku njira zakale za akazitape zomwe akazi ankagwiritsa ntchito pofuna kutsata amuna.
10. Wamwano
Mapulogalamu achinyengo amatha kuwoneka ngati odana ndi pulogalamu yaumbanda, scanner yachinyengo, scareware, anti-spyware, ndi zina zotero. Mtundu uwu wa pulogalamu yaumbanda yamakompyuta imasokeretsa ogwiritsa ntchito kulipira pulogalamu yongoyerekeza kapena yabodza yomwe idalonjeza kuchotsa pulogalamu yaumbanda. Pulogalamu yachitetezo cha Rogue yakhala nkhawa yayikulu m'zaka zaposachedwa. Wogwiritsa ntchito mosazindikira amatha kukopeka mosavuta ndi mapulogalamu otere, omwe amapezeka ambiri.
11. Malware
Cholinga cha pulogalamu yaumbanda ndikupangitsa kuti wozunzidwayo ayike pulogalamu yaumbanda m'makina awo. Wowukirayo amasokoneza malingaliro a anthu kuti apangitse wozunzidwayo kulola pulogalamu yaumbanda kulowa pamakompyuta awo. Njira imeneyi imaphatikizapo kugwiritsa ntchito mauthenga apompopompo, mameseji, malo ochezera a pa Intaneti, maimelo, ndi zina zotero, kutumiza mauthenga a phishing. Mauthengawa amapusitsa wozunzidwayo kuti adina ulalo womwe ungatsegule tsamba lomwe lili ndi pulogalamu yaumbanda.
Njira zowopseza nthawi zambiri zimagwiritsidwa ntchito potumiza mauthenga. Atha kunena kuti pali cholakwika ndi akaunti yanu ndipo muyenera dinani ulalo womwe waperekedwa kuti mulowe muakaunti yanu. Ulalowu udzakupangitsani kutsitsa fayilo yomwe pulogalamu yaumbanda imayikira pa kompyuta yanu.
Khalani Ozindikira, Khalani Otetezeka
Kudzidziwitsa nokha ndi sitepe yoyamba yodziteteza ku kuukira kwa chikhalidwe cha anthu. Langizo lofunikira ndikunyalanyaza mauthenga aliwonse ofunsira mawu achinsinsi kapena zambiri zandalama. Mutha kugwiritsa ntchito zosefera za sipamu zomwe zimabwera ndi maimelo anu kuti mulembe maimelo otere. Kupeza pulogalamu yodalirika yolimbana ndi ma virus kumathandizanso kuteteza dongosolo lanu.
